Week 5 - De Pashtuncultuur

In dit boek kom je enorm veel te weten over de Pashtuncultuur uit de gesprekken die Jere Van Dyk heeft met zijn medegevangenen en bewakers. In Afghanistan en Pakisten, de landen waar de Taliban actief zijn, leeft men in stammen. Elke stam heeft zijn eigen taal en cultuur. De Pashtuns zijn een grote stam in beide landen. Zij maken ongeveer 40% van de bevolking uit in Afghanistan, voor Pakistan vond ik geen specifieke cijfers. De Taliban waardoor de auteur, Jere Van Dyck, en zijn gidsen werden gevangengenomen Op dit kaartje kan je zien welke hun gebieden zijn.

Pashtunwali

Voor Pashtoes draait het leven rond twee dingen: pashtunwali en islam. De zogenaamde “pashtunwali” staat boven alles. De pashtunwali is de gedragscode, de stammenwet voor de Pashtuns. Hun wet is grotendeels gebaseerd op eer. Een man mag nooit aanvaarden dat iemand zijn eer of die van zijn familie schaadt. In het boek vind je hier enkele voorbeelden van. Om de eer van de familie hoog te houden moet een familie zeer gastvrij zijn. Iemand anders heeft altijd het recht om toevlucht bij je te zoeken. Het principe dat je altijd een goede gastheer moet zijn heet milmastia. Er is ook het recht op wraak wanneer iemand je eer aantast. Daarnaast zijn er wetten rond huwelijk, scheiding, erfgoed en de waarheid spreken die natuurlijk ook weer gebaseerd zijn op de eer. Aangezien eer zo belangrijk is, zorgt het voor veel geweld wanneer iemands eer aangetast wordt. Het leidt tot vijandigheden tussen families wanneer de ene familie de eer van de andere schaadt. Hier vind je enkele voorbeelden van in het boek.

Rahman, een bewaker die zeer geïnteresseerd is in andere culturen verstelde dit aan de auteur over het huwelijk in zijn cultuur: “Als een jongen en meisje elkaar aardig vinden, en als ik weiger mijn dochter aan de jongen te geven, kunnen hij en zijn vader volgens pashtunwali naar mijn huis komen en met een geweer in de lucht schieten. Daarmee geven zij te kennen dat mijn dochter nu hun schoondochter is. Als ik me verzet, zullen ze me doden. Uit wraak zullen mijn familieleden hen doden, en dan is de vijandschap begonnen.” (p. 137)

Razi Gul, een medegevangene en gids van Jere Van Dyck, vertelde het volgende over zijn vijandschappen: “Een arme man, een neef van mijn moederskant, had ruzie met een man. Die andere man sloeg hem, en dus ging ik hem helpen. Twee familieleden van de man die hem sloegen, doodden mijn neef. We hadden geen wapens, niet eens een pistool. We hebben niemand gedood. Het begon toen kinderen aan het spelen waren en ruzie kregen en de vader van een van de kinderen het kind van mijn neef sloeg. Mijn neef was vijfentwintig. We willen wraak nemen. De familie woont in het dorp waar we doorheen zijn gekomen, het dorp met de heroïnefabrieken.” (p. 141)

Islam

Op de twee plaats komt de islam. Tijdens het lezen schrok ik ervan aanwezig de islam is in de Afghaanse en Pakistaanse cultuur. Ik kan het me bijna niet voorstellen. De islam komt bij alle dagdagelijkse dingen kijken en is ook de oplossing voor alles in deze samenlevingen.

Pashtunmannen dragen altijd een patoo. Dit is een wollen omslagdoek. Ze leggen die op de grond om op te bidden, ze slapen eronder, eten erop en gebruiken die als handdoek bij wassingen. Ze hebben dus altijd hun gebedsgerief bij zich. Velen dragen ook een gebedsmuts.

Wanneer Pashtuns eten, moeten ze eerst hun voedsel zegenen en Allah bedanken voor hun eten. In de gevangenis lees je steeds dat iedereen zijn handen in de lucht steekt met de handpalmen naar boven telkens wanneer er eten komt.

Zelfs bij het tandenpoetsen is de islam aanwezig. De Pashtun gebruiken geen gewone tandenborstel zoals wij, maar de miswak. Dat is een soort takje. Hieronder kan je er een filmpje over vinden. Iemand toont met een kwinkslag hoe je de miswak gebruikt. Volgens Jere is het niet aangenaam. Hij gebruikte het in de gevangenis om aan te Taliban te tonen dat hij korter bij de islam kwam. “Ik haalde mijn miswak tevoorschijn en poetste mijn tanden om Gulob te laten zien dat ik dat deed. Hij keek naar me terwijl ik poetste. De vezels van het takje waren versleten en begonnen op een scheerborstel te lijken. ‘Er zijn zeventig voordelen van de miswak voor ons,’ zei hij. ‘Er zijn zeventig voordelen van Pakistan voor Taliban.’ Ze lachten allemaal. De miswak zou goed zijn voor je rug, voor een van streek geraakte maag en voor een heleboel andere kwalen.” (p. 132)

Nu we het toch over kwaaltjes hebben, ook hier is de islam voor de Pashtun de oplossing. Wanneer iemand tandpijn heeft, schrijft men een vers uit de Koran op een papiertje. Dit papiertje wordt opgevouwd en tussen de zere tanden gestoken. Na deze methode was de tandpijn van gids Daoud verdwenen. Wanneer dezelfde man enkele dagen later last krijgt van hoofdpijn werd deze methode gebruikt: “Daoud klaagde dat hij nu hoofdpijn had en vroeg om een aspirientje. ‘In de tijd van de Profeet, vrede zij met hem, hadden mensen geen pillen tegen hoofdpijn. Als ze de Koran lazen, ging de hoofdpijn vanzelf weg,’ zei bewaker Gulob. ‘Mensen kunnen de Koran uit hun hoofd leren, al kunnen ze dat met geen enkel ander boek. Ze worden geholpen door een grote spirituele kracht.’ Samad spuwde op Daouds hoofd om zijn hoofdpijn te verdrijven. Op datzelfde moment kwam bewaker Rahman binnen en ging bij de deur zitten. Hij sprak meteen zijn goedkeuring uit. ‘Als iemand gewond raakt of door een slang wordt gebeten, spuwen ze op de wond en lezen ze uit de Koran,’ ze hij. ‘Als het een slangenbeet is, hebben alleen bijzondere mensen toestemming eruit te lezen.’ ‘Mijn hoofdpijn is weg,’ zei Daoud. (p. 213)

Om islam te leren, krijgt Jere van Dyk boeken cadeau van de Taliban. Wanneer hij na het lezen de boeken op de grond wil leggen protesteert zijn Pashtungezelschap. Aangezien er verzen uit de Koran in het boek staan, mag het boek de grond niet raken. Als oplossing wil Jere het boek op zijn schoot houden, maar hij heeft ook een notitieboekje vast. Om het makkelijker te maken om zijn spullen vast te houden, stopt hij het notitieboekje in het islamboek. Ook dit mag niet, want de heilige verzen mogen enkel het boek raken en niet de notitieblaadjes.

Verder komen er nog andere, misschien meer algemeen geweten elementen van de islam ter sprake. Voorbeelden: het verplicht om 5 keer per dag te bidden, men moet de islam prediken, men moet een pelgrimstocht afleggen, varkensvlees is verboden, men mag geen rente betalen of ontvangen, men moet meedoen aan de ramadan (uitzondering voor heel jonge kinderen, zieken, zwangere vrouwen en reizigers), het is een zonde om te liegen en je moet je volledig van kop tot teen wassen wanneer je seks hebt gehad. Dit is trouwens de reden waarom veel Pashtunmannen zich kaal scheren. Anders zien de kinderen het aan je wanneer je met je vrouw naar bed geweest bent. De auteur zijn celgenoten proberen bovendien, samen met de Taliban, voortdurend hem aan te zetten om mee te bidden en zich te bekeren tot de islam. Zij geloven dat ze hiervoor beloond zullen worden door Allah in het paradijs. De Taliban vertelden de auteur ook dat het verplicht is om jihad te voeren en dat er 72 maagden in het paradijs zijn voor martelaren terwijl er maar 70 voorzien zijn voor een gewone moslim. Wanneer je één gebed zou overslaan zou je 200 000 jaar naar de hel gaan. Persoonlijk heb ik natuurlijk mijn twijfels bij die verhalen!

Samenleving

In elk Pashtungezin is de man de baas. Hij mag zijn vrouw slaan indien hij dit nodig acht. Een Pashtunvrouw noemt haar man bovendien haar “malaak”, wat eigenaar betekent. Vrouwen zijn absoluut ondergeschikt aan de mannen. Als je aan een Pashtunman vraagt hoeveel kinderen hij heeft, zal hij altijd enkel de jongens tellen. Meisjes moeten zij heel vroeg afstaan voor een huwelijk, dus hechten de meeste mannen zich niet te sterk aan hun dochters. Vanaf 10 à 11 jaar blijven de meisjes binnen en ziet men ze niet meer in het dorp. Zij komen enkel nog buiten indien het niet anders kan en zullen dit nooit met een onbedekt gezicht doen. Soms merken de buren het nog eens niet wanneer een meisje trouwt en dus verhuist.

Zoals eerder gezegd is eer het allerbelangrijkste in de Pashtuncultuur. Daarom mogen mannen elkaar nooit te lang na elkaar aankijken. Ze moeten regelmatig hun hoofd naar beneden doen om respect en eerbied te tonen.

De Pashtuncultuur is hiërarchisch opgebouwd. Elke familie heeft zijn stand. Daarom zal een Pashtoe altijd een andere Pashtoe bij de kennismaking vragen wie zijn vader is. Aan de hand van hun vaders, kunnen de Pashtoes van elkaar weten welke stand ze hebben in de samenleving.

Bij de Pashtuns is het zo dat kennis aanzien geeft. Dit heeft Jere voor een groot stuk gered bij de Taliban. Een stukje over het eerste gesprek tussen Jere Van Dyk en de maulavi, een geleerde Talibanleider, vlak na de gevangenneming: “’Hij is ook professor,’ zei Daoud die vertaalde. Hij vroeg hoe lang ik al hoogleraar was. Ik wist dat dit me enige status gaf, zoals Gulob en Rahman ervan onder de indruk waren dat ik kon lezen en schrijven. De maulavi werd als een geleerde beschouwd. Zijn kennis van de islam en zijn diploma gaven hem macht over de andere mannen. Mohammed, die niet kon lezen en schrijven, had gezegd: ‘Zoek kennis, al moet je ervoor naar China.’ Ik zei dat ik maar één semester had gedoceerd aan de universiteit van New York, maar dat zou genoeg zijn.” (p. 107)

Bronnen:

VAN DYK, J., Gevangene van de Taliban, In handen van de beruchtste terroristen ter wereld, De Boekerij, Amsterdam, 2010.

MOMAND, W., Pashtunwali, internet, 2000, (http://afghanland.com/culture/pashtunwali.html).

YOUTUBE, How to use miswak, internet, (28 december 2011), (http://www.youtube.com/watch?v=uwomQ7v1bN0&feature=related).

WIKIPEDIA, Pushtunwali, internet, 10 april 2011, (http://nl.wikipedia.org/wiki/Pashtunwali).