Oef! We zijn aangekomen aan week 8 en het is me net gelukt om de deadline te halen. Het nieuwe jaar is dus toch goed begonnen! :) Ook al heeft het me op het einde van deze semester veel moeite gekost, ik heb altijd met plezier aan deze blog gewerkt. Cultuur ligt me en om het didactisch te zeggen sluit leren via cultuur aan bij mijn leefwereld! Aangezien dit de laatste post is in opdracht van module PAV3 zou ik willen afsluiten met een vaarwel, of misschien zelfs tot ziens want er staan in mijn boekenkast nog enkele interessante boeken te wachten voor het vak PAV!
Om terug te blikken op "Moeder, kom thuis" kan ik concluderen dat ik het een zeer aangrijpende roman vond. Vooral de beeldtaal sprak me aan. Het mooiste voorbeeld is hoe de depressie van de vader van Thomas wordt afgebeeld. Door dit fragmentje kan je in de inleiding van het verhaal al afleiden van hij niet kan omgaan met zijn verdriet en steeds verder in zijn depressie sukkelt. Inhoudelijk leer je niet zo veel van dit verhaal indien je niets opzoekt, maar het is een mooie illustratie van het rouwproces en depressie.
Soms kan je je neerslachtig voelen en heb je geen energie. Als het dagenlang duurt en je er geen controle meer over hebt kan je leiden aan een depressie. De diagnose wordt gesteld wanneer je minstens 14 dagen last hebt van een sombere stemming en minstens 4 van deze symptomen:
op korte tijd vermageren zonder dieet of opmerkelijk zwaarder worden
niet kunnen slapen of veel meer slapen
rusteloos ofwel heel loom zijn
moe zijn en geen energie hebben
zich waardeloos of schuldig voelen
zich moeilijk kunnen concentreren en besluiteloos zijn
regelmatig aan de dood of aan zelfmoord denken
Een depressie is moeilijk te herkennen bij iemand. Meestal merkt de omgeving het op dat iemand depressief is doordat de persoon zich anders gedraagt. In het stripverhaal uit de depressie van Thomas zijn vader zich zo:
Depressie komt vaak voor. Ongeveer 10% van de Belgen krijgen ooit een depressie. Het risico voor vrouwen in 2x zo hoog als het risico op depressie bij mannen. Depressie is wereldwijd de vierde grootste oorzaak van ziekte en dood. In België zijn er jaarlijks 2100 zelfdodingen. Men schat dat voor meer dan de helft een depressie de oorzaak is. Depressies komen in sommige families vaak voor. Wetenschappelijk onderzoek bewees dat er een genetische aanleg is voor depressie.
Oorzaken
Een depressie kan veel verschillende oorzaken hebben. Ze kan een lichamelijke oorzaak hebben, bijvoorbeeld een ongeluk waardoor iemand gehandicapt wordt. Mogelijk is de oorzaak van sociale aard, bijvoorbeeld door hevig gepest te worden. Bovendien kan je ook depressief worden door geestelijke problemen, zoals een heel negatief zelfbeeld. Voor veel depressieven is de oorzaak een samenloop van omstandigheden. Depressies komen vaak voor bij mensen die voordien gezond waren en plots een overlijden of ernstige ziekte zoals bijvoorbeeld kanker moeten verwerken. In het boek pleegt de vader van Thomas zelfmoord omdat hij het verlies van zijn vrouw niet kan verwerken. Dit is dus een voorbeeld van iemand die plots een overlijden moet verwerken en waarbij het niet lukt. Depressie kunnen bijvoorbeeld ook voorkomen na een ontslag, relatieproblemen met eventueel scheiding als gevolg, mishandeling, enzovoort.
Behandeling
Uit een depressie geraak je zelf niet uit. Je hebt professionele hulp nodig want een onbehandelde depressie leidt vaak tot zelfdoding. De beste behandeling is een combinatie van pillen en psychotherapie. Patiënten krijgen antidepressiva voorgeschreven. De werking komt traag op gang waardoor een depressieve zich pas beter voelt na 2, 3 weken. Het is heel belangrijk om niet meteen te stoppen wanneer je je beter voelt. De behandeling moet dan nog minstens 6 maanden verder gezet worden om ervoor te zorgen dat de patiënt niet hervalt. Als iemand zich beter voelt wordt de behandeling als preventie verder gezet. Bij psychotherapie krijgt de patiënt hulp bij het verwerken van het verdriet. Men probeert de depressieve opnieuw van het leven te laten genieten door het pessimisme, de onrealistische verwachtingen en de te felle zelfkritiek weg te praten. De patiënt leert tijdens de gesprekken om belangrijke en onbelangrijke problemen te onderscheiden en positieve doelen te stellen in het leven. Daarnaast wordt er ook aandacht besteed aan omgaan met stress, het gedrag afstemmen op de omstandigheden en je thuis voelen in relaties. Het is dus heel belangrijk om de antidepressiva te combineren met psychotherapie om de patiënt te leren omgaan met tegenslagen zodat de kans op hervallen verkleint.
Bronnen:
HORNSCHEMEIER, P., Moeder, kom thuis, uitgeverij Atlas, Amsterdam, 2009.
Wat is een depressie?, internet, (1 januari 2012), (http://www.invaliditeit.be/Depressie.html).
10 vragen ivm depressie, internet, (1 januari 2012), (http://www.gezondheid.be/index.cfm?fuseaction=art&art_id=394).
Behandeling depressie, internet, (1 januari 2012), (http://www.gezondweb.be/GezondWeb/Rubrieken/psychologie/depressievolwassenen/Behandeling-depressie.htm).
Wat is een depressie?, internet, (1 januari 2012, (http://www.com-ment.be/nl/what_is_a_depression.aspx).
Hoe vaak komt een depressie voor?, internet, (1 januari 2012), (http://www.com-ment.be/nl/depression_occurence.aspx).
Wat zijn de oorzaken van een depressie?, internet, (1 januari 2012), (http://www.com-ment.be/nl/depression_causes.aspx).
Wat zijn de gevolgen van een depressie?, internet, (1 januari 2012), (http://www.com-ment.be/nl/depression_consequences.aspx).
Wegwijs in de depressie, internet, (1 januari 2012), (http://nl.psychiatrie.be/bgdisplay.jhtml?itemname=nonprofbackdep014&s=2).
Geneesmiddelen, internet, (1 januari 2012), (http://www.com-ment.be/nl/antidepressiva.aspx).
De behandeling van een depressie: doe er wat aan, internet, (1 januari 2012), (http://www.com-ment.be/nl/treatment_of_a_depression.aspx).
Psychotherapie, internet, (1 januari 2012), (http://www.com-ment.be/nl/psychotherapy_for_depression.aspx).
In dit filmpje geeft Manu Keirse, hoogleraar verliesverwerking aan de KU Leuven, tips voor hoe je iemand kan helpen die rouwt.
Andere tips zijn nog:
Stel je niet opdringerig op, maar laat de rouwende weten dat je er bent om te helpen indien nodig. De rouwende heeft nood aan je aanwezigheid.
Laat de rouwende zijn gevoelens uiten maar dwing hem hier niet bij.
Maak plannen om samen iets te ondernemen en nodig de rouwende regelmatig uit, maar overdrijf hier niet in zodat je niet het gevoel geeft dat je de dode wil vervangen.
Ga er niet van uit dat jij weet wat de rouwende nodig heeft want iedereen rouwt namelijk anders.
Sommige mensen hebben veel tijd nodig om hun verlies te verwerken. Wees dus geduldig.
In het verhaal helpt zijn omgeving Thomas soms fout. In het eerste fragment maken de oom en tante de fout om een toneelstukje op te voeren en te doen alsof er niets aan de hand is. Ze draaien de hele tijd rond de pot. Ze zouden beter een gesprek aangaan met Thomas en hem tijdens het gesprek laten weten dat ze er zijn voor hem. In het tweede fragment maakt de juffrouw de fout om te doen alsof zij weet wat Thomas nodig heeft. Zij stuurt hem naar de bibliotheek, ook al vindt Thomas dit niet nodig.
Bronnen:
HORNSCHEMEIER, P., Moeder, kom thuis, uitgeverij Atlas, Amsterdam, 2009.
Manu Keirse over omgaan met mensen in rouw, internet, (31 december 2011), (http://www.youtube.com/watch?v=W6PgxSq8AFE&feature=related).
10 vragen aan dé specialist in rouw: Manu Keirse, internet, (31 december 2011), (http://www.zapmagazine.be/dossier/verdriet/Pages/manukeirse.aspx).
Rouwverwerking, neem je tijd, internet, (31 december 2011), (http://www.rozeuitvaart.be/rouwverwerking.html).
Steun bieden bij rouw en verdriet, internet, (31 december 2011), (http://www.rouwgedichten.net/articles/over-rouwen/steun-bieden-bij-rouw-en-verdriet/).
Rouwen verloopt voor iedereen anders. Er is geen algemene manier van rouwen die voor iedereen goed is. We gaan allemaal anders om met een verlies. Volgens psychiater Elisabeth Kübler-Ross zijn er wel vijf fases te onderscheiden in de rouwverwerking. Het is voor elke persoon anders hoelang elke fase duurt. Ik probeer de fases telkens te illustreren met een fragment uit het boek.
Fase 1: ontkenning
We gaan onszelf beschermen voor het verlies door de waarheid te ontkennen. Wanneer je rouwt ben je heel kwetsbaar, dus ga je gewoon ontkennen dat de persoon gestorven is. Op die manier kan je de waarheid stukje voor stukje op jouw eigen tempo tot je laten doordringen. De volledige waarheid ineens is veel te zwaar om plots te aanvaarden. Aan het einde van deze fase, wanneer de waarheid stilaan tot je doorgedrongen is, gaat de rouwende op zoek naar de waarheid, de feiten en de schuldige voor het verlies. Ik koos voor dit stripfragment omdat de vader van Thomas hier vertelt dat hij wordt voorgehouden dat zijn vrouw niet terugkomt. Hij gelooft het niet. Hij weet niet waar ze is en wil haar gaan zoeken. Van iemand die de waarheid aanvaardt wordt gezegd dat die met zijn twee voeten op de grond staat. Gezien de vader van Thomas de dood van zijn vrouw niet onder ogen ziet zweeft hij in dit fragment.
Fase 2: protest of boosheid
In deze fase protesteer je tegen je verdriet. Je bent boos en gaat op zoek naar wie schuldig is. Soms kan je ook je boosheid uiten tegen de persoon die je het slechte nieuws brengt. Het kan ook gebeuren dat je de behandelende arts of de verpleegsters de schuld geeft van de dood van een patiënt. In deze fase denk je vaak “Waarom ik?” of “Het is niet eerlijk!”. Je gaat eigenlijk de schuld van het verlies aan iemand anders geven. Dit is een soort verdedigingsmechanisme. Je moet niet bij jezelf gaan kijken en kan door je kwaadheid je verdriet ontlopen. Dit fragment koos ik omdat je hier uiting ziet van de boosheid. Hij slaat agressief op tafel om te laten zien dat hij het er niet over wil hebben. Dit doet Thomas zijn vader omdat hij het verdriet niet onder ogen wil zien. Hij is boos op de persoon die er over praat, ook al heeft de psychiater niets te maken met de zelfmoord van zijn vrouw. In dit fragment kan je zien dat de vader van Thomas nog maar net uit de ontkenningsfase is omdat hij eerst zegt: “Ze heet Sarah”, nadien verbetert hij zichzelf.
Fase 3: Onderhandelen en vechten
Nu gaat de rouwende zich doelen stellen of beloftes doen. Hij heeft gemerkt dat boos zijn niets oplost. Daarom probeert hij op deze manier terug een doel aan zijn leven te geven. Men wil iets gaan ondernemen. Voorbeelden hiervan kunnen zijn: een motorfiets kopen, wekelijks gaan sporten, gezonder gaan eten zodat je je beter gaat voelen, een marathon lopen, enzovoort. In dit stripfragment maakt Thomas met zichzelf de afspraak om “de tuin” van zijn moeder te onderhouden. Met de tuin van zijn moeder bedoelt hij het groen aan haar graf.
Fase 4: depressie Wanneer de rouwende merkt dat de boosheid en onderhandelingen niet geholpen hebben komt de depressie. De rouwende voelt zich machteloos en trekt zich terug. Hij sluit zich af voor alle communicatie. Zo zal hij bijvoorbeeld de telefoon niet meer opnemen, zich ziek melden op het werk, niet meer antwoorden in een gesprek, enzovoort. Ik heb gekozen voor dit fragment omdat de vader van Thomas zich hier volledig afsluit het het gesprek. Wanneer de psychiater begint over welke kleren hij droeg op de begrafenis probeert de vader van Thomas eerst rond de pot te draaien en een ander onderwerp aan te brengen. Wanneer de psychiater aandringt op de begrafenis van zijn vrouw, sluit hij zich af en zegt hij niets meer.
Fase 5: aanvaarding
Nu ziet de rouwende in dat er niets te veranderen valt aan het verlies en dat hij ermee zal moeten leren leven. Hij accepteert het verdriet. Vanaf dit moment zal de rouwende opnieuw contact zoeken met andere mensen en plannen maken over het verdere leven zonder de dode. Hier neemt de vader van Thomas mentaal afscheid van zijn vrouw. Je ziet dat hij het verlies nu aanvaardt doordat hij “Vaarwel” zegt.
Bronnen:
HORNSCHEMEIER, P., Moeder, kom thuis, uitgeverij Atlas, Amsterdam, 2009.
Manu Keirse over fases van rouwverwerking, internet, (31 december 2011), (http://www.youtube.com/watch?v=Rbfdl61cPO4).
Over rouwverwerking, internet, (31 december 2011), (http://www.l-t-c.nl/rouwverwerking/rouwverwerking/rouw/fasen_rouwverwerking.aspx).
10 vragen aan dé specialist in rouwverwerking: Manu Keirse, internet, (31 december 2011), (http://www.zapmagazine.be/dossier/verdriet/Pages/manukeirse.aspx).
De vijf fasen van rouwverwerking, internet, (31 december 2011), (http://www.rouwgedichten.net/articles/over-rouwen/rouwverwerking-de-5-fasen/).
Emotionele intelligentie (Psychoeducatie), internet, (31 december 2011), (http://utopia.knoware.nl/users/hanswest/DRU/mci/helpdisk/emorouw.htm).
